مختصر از وبا

وبا بیماری اسهالی حادی است که توسط میکروب ویبریوکلرا ایجاد می‌شود.

 

 

این بیماری به طور ناگهانی با اسهال شدید و آبکی تظاهر می کند و در صورت عدم درمان صحیح و سریع به علت از دست دادن آب و الکترولیت باعث کم آبی بدن شده و این امر منجر به مرگ وی می شود.

 

نگاهی به تاریخچه همه گیری های وبا در دنیا :

از سال ۱۸۰۰، وبا در دنیا از طریق ۷ موج بزرگ ( پاندمی ) پخش گردیده است که  هفتمین و آخرین پاندمی در سال ۱۹۶۱ در اندونزیشروع شد و تاکنون حدود ۱۰۰ کشور را درگیر نموده است.

 

 سال 1971 در 25 کشور آفریقایی : بیش از ۷۲۰۰۰ مورد بیماری و ۱۱۰۰۰ مورد مرگ

سال 1991 مجددا"در کشورهای  آفریقایی  : بیش از ۱۰۰۰۰۰ مورد بیماری و ۱۰۰۰۰ مورد مرگ

سال ۱۹۹۱ به آمریکای لاتین هم رسید و منجر به یک اپیدمی انفجاری در آمریکای مرکزی، جنوبی و مکزیک شد. حدود ۴۰۰۰۰۰ مورد بیمار در سال اول طغیان بیماری گزارش شد و در جوامعی که برای بار اول با آن موجه می‌شدند و آمادگی کافی نداشتند منجر به ۳۰% مرگ و میر شد.

 

نگاهی به وضعیت کنونی وبا در جهان :

سالیانه حدود 100 تا 150هزار مورد ابتلا به بیماری وبا به سازمان جهانی بهداشت گزارش می‌شود که بیشترین آن ازآفریقا ، آسیا و آمریکای جنوبی است . بنابر برآورد این سازمان، تنها حدود 5 درصد از موارد، ثبت و گزارش می‌شود.

علت عدم گزارش صحیح ، نداشتن نظام مراقبت ،  ناتوانی در تشخیص موارد ابتلا و ترس از برقراری محدودیت‌ها و موانع در تجارت و مسافرت‌های بین‌المللی می باشد که این موضوع در خصوص برخی کشورهای همجوار ایران دیده می‌شود، طوری که کشور پاکستان در طی  پنج سال گذشته هیچ موردی از ابتلا به وبا را به سازمان جهانی بهداشت گزارش نکرده است.

 

 

نگاهی به خصوصیات میکروبی بیماری وبا :

ویبریوکلرا در آب های تمیز حدود یک هفته زنده می ماند .در آب‌های حاوی مواد آلی یا آلوده حدود یک ماه و در آب‌های شور دریاها تا چند سال زنده می‌ماند .

زمانی که حرارت محیط ) دمای بالای 20 درجه سانتیگراد ) ، میزان شوری آب و مواد غذایی لازم برای رشد میکروب مناسب باشند، ویبریو کلرا سریع رشد و تکثیر پیدا کرده و به حد بیماری‌زایی می رسد. همین امر توجیه کننده حفظ چرخش بیماری در طی فصل سرما و بروز مجدد آن در فصل گرماست.

نکته مهم در انتقال بیماری وبا  توانایی زنده ماندن ویبریو کلرا در محیط یخچال و حتی داخل یخ است که اگر آب آلوده ، برای تولیدیخ استفاده شده باشد، می تواند سبب ابتلای مصرف کنندگان به وبا شود  .

 

.

 

هر چند میکروب وبا نسبت به خشکی یا حرارت حساس است و از بین می رود، اما می‌تواند در سطح مواد غذایی مانند سبزیجات ت  4 روز زنده بماند

 

 

 

میکروب وبا نسبت به اسید معده حساس است و معمولا در معده از بین می رود، مگر این که آب یا غذای خورده شده بسیار آلوده باشد، یا این که فرد داروهایی برای کاهش اسیدیته معده مصرف کند.

بنابراین افرادی که از داروهای آنتی اسید استفاده می نمایند بیشتر از دیگران در معرض ابتلاء به وبا هستند

ویبریو کلرا در روده باریک تکثیر می یابد و با تولید سم توکسین سبب می‌شود که مقادیر فراوانی آب و املاح از جریان خون به داخل روده سرازیر شده و به صورت اسهال دفع شوند. به علت این که میکروب سبب آسیب و زخمی شدن جدار روده نمی شود، معمولأ تب ایجاد نشده و اسهال خونی هم دیده نمی‌شود.

مخزن اصلی وبا آبهای سطحی است و راه سرایت شایع در اپیدمیها ، آب آلوده و غذای آلوده است .

 

 

هرچند انسان‌ها به طور اتفاقی با مصرف آبهای آلوده ، آلوده می‌شوند ولی نقش اصلی را در چرخه گسترش این بیماری ایفا می‌کنند زیرا خوردن آب یا غذاهای آلوده به مدفوع آدمی‌ شایع‌ترین راه ابتلا به این بیماری است.

 

 

به دلایل ناشناخته، افراد با گروه خونی O بیشترین خطر ابتلا و گروه خونی  ABکمترین شانس ابتلا به این بیماری را دارند. امکان شیوع در مردان بیشتر از زنان است .

میکروب بیماری وبا اواخر تابستان تا اواسط مهر با خنک شدن  هوا فعال‌تر می‌شود و تا آن زمان نمی توان گفت بیماری مهار شده است.در نواحی اندمیک بیماری در فصول تابستان و پاییز شایعتر است.

 

وبا در مناطق اندمیک عمدتاً بیماری اطفال است اما هنگامی  که بیماری وارد جمعیتی می شود بالغین و کودکان را به طور  مساوی گرفتار می کند.

 

نگاهی به راههای پیشگیری از وبا :

-  شستشوی مستمر دست ها با آب و صابون بعد از هر فعالیت با رعایت این نکته که حداقل 30 ثانیه دست با کف صابون آغشته باشد .

 

 

-  استفاده آب آشامیدنی سالم ( شبکه های آبرسانی کلرینه شده ) و در صورت عدم دسترسی به این شبکه ها استفاده از آب های بطری شده

 

 

-  در صورت عدم دسترسی به منابع آب سالم جوشاندن آب به مدت یک دقیقه در سطح دریا با توجه به این نکته مهم که مدت زمانجوشاندن آب به ازای هر هزار متر از سطح دریا یک دقیقه باید افزایش یابد .

نکته :  در صورت عدم دسترسی به منابع آب کلرینه ( آب چشمه ) با افزودن مقداری آب لیمو به آب آشامیدنی غیر کلرینه می توان با ایجاد محیط اسیدی با میکروب وبا مقابله نمود .

 

-  کنترل تماس ها و مراقبت کامل از بیماران مبتلا به وبا  : فردی که به این بیماری مبتلا می‌شود ممکن است تا مدت 5 روز بدون هیچ‌گونه علامتی ناقل این میکروب باشد و علائم بیماری پس از پنج روز مشخص شود. همچنین این میکروب دو هفته پس از بهبودی امکان دارد در مدفوع شخص باقی بماند و فرد مورد نظر ناقل بیماری باشد. با وجود این که خود بهبود یافته است.

همچنین این میکروب در عرق بدن تا سه هفته می‌تواند زنده بماند، پس حداقل تا یکماه باید مراقبتهای ویژه از فرد بیمار صورت بگیرد.

 

-  پاکسازی  -  انگل زدایی  -  ضدعفونی و شستشوی  میوه و سبزیجات

 

-  ترجیحا" استفاده از میوه جاتی که قابل پوست گرفتن هستند  .

-  عدم استفاده از مواد غذایی (خصوصا" غذاهای دریایی  ) خام و خوب پخته نشده

 

 

-   محدود کردن  مسافرت ها خصوصا" به مکان های مشکوک به وبا

-  پرهیز از تهیه خوراکی های غیر بسته بندی از مکان های عمومی

 

-  عدم خرید  خوراکی ها از دستفروشان مواد غذایی

-  عدم استفاده از آب مخازن آب آشامیدنی نصب شده در معابر عمومی که برای سرد کردن آب آنها مستقیما" از قالب های یخ استفاده می شود

 

-  پرهیز از مصرف آبمیوه و بستنی‌های غیر پاستوریزه

 

انتظارات سیستم از همکاران بهداشت محیط و حرفه ای در مقابله با شیوع بیماری وبا :

1 -  افزایش تعداد نمونه برداری های باکتریولوژیکی و کلرسنجی شبکه های آب لوله کشی شهری و روستایی به میزان یک و نیم برابر وضعیت معمول

2 -  آموزش در جهت افزایش میزان کلر تزریقی به شبکه های لوله کشی بطوریکه میزان کلر باقیمانده در حد 5/0 تا 1 میلی گرم در لیترقرار گیرد.

3 -  گزارش سریع موارد نامطلوب میزان کلر باقیمانده شبکه های لوله کشی به مرکز بهداشت شهرستان جهت پیگیری های بعدی

4 -  بازدید از منابع و مخازن و تاسیسات پمپاژ و یا کلرزنی  شبکه های شهری و روستایی

5 -  آموزش جوشاندن آب و استفاده از محلول کلر مادر  به خانوارهای روستایی و  خانوارهای ساکن در حاشیه شهر که از شبکه آب لوله کشی برخوردار نمی باشند .

6 -  کنترل منابع آب شرب غیر مطمئن از طریق نظارت و بازدید  مستمر و گزارش نتایج به مسئولین ذیربط

7 -  جلب مشارکت مردم در راستای تامین و یا سالمسازی آب آشامیدنی روستاهای فاقد لوله کشی از طریق آموزش

8 -  کنترل تولید و توزیع یخ : 

                                            عرضه یخ لفافه دار

                                            نگهداری و عرضه یخ درشرایط بهداشتی

                                            نمونه برداری مستمر از یخ های عرضه شده

9 -  آموزش متولیان در جمع آوری مخازن آب سرد اماکن عمومی که با یخ سرد می شوند

10 -  نظارت بر وضعیت بهداشتی استخرهای شنا به صورت نمونه برداری میکروبی مستمر و کلرسنجی آب استخر ( حد مطلوب کلر باقیمانده در استخرهای شنا 1 تا 3/5 میلی گرم در لیتر می باشد )        

                        

11 -  تشدید نظارت بر مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی به شرح  بازدید مستمر و اجرای ماده 13 ،  نمونه برداری از مواد  غذایی خصوصا" آبمیوه های دست ساز و  سالاد و سبزیجات ، اعمال ممنوعیت آب میوه دست ساز مثل آب هویج و همچنین اعمال ممنوعیت عرضه سالاد کلم و کاهو و  سبزیجات خام                   

                                 

12 -  سایر اقدامات بهداشت محیط شامل : نظارت بر مدیریت دفع پسماندها ،  نظارت بر دفع صحیح فضولات دامی ، مبارزه با حشرات ،  ناقلین و جوندگان و نظارت بر تدفین اجساد می باشد .